Η ύπαρξη του Άι Βασίλη και ο ερχομός του την Παραμονή Πρωτοχρονιάς στα σπίτια για να φέρει τα δώρα στα παιδιά είναι μία από τις πιο δημοφιλείς παραδόσεις  και ιδιαίτερα αγαπητή από τα παιδιά. Είναι, όμως, μύθος, ιστορία, παραμύθι, παραπλάνηση των παιδιών ή όλα μαζί;

Από την πολύ μικρή τους ηλικία, τα παιδιά μαθαίνουν να ζουν αυτό το μύθο, ότι την Πρωτοχρονιά θα πάρουν ένα δώρο από τον Άγιο Βασίλη. Με όποιες παραλλαγές κι αν το ακούσουν ή το ζήσουν, με τζάκι ή χωρίς, με τον Άγιο να είναι χοντρός με κόκκινα ρούχα και γένια ή όχι και ανεξάρτητα από το εάν είναι έντονες οι θρησκευτικές πεποιθήσεις των γονιών ή όχι, η παράδοση εξακολουθεί να είναι πολύ ζωντανή και  τα παιδιά έχουν ισχυρή την πεποίθηση του ερχομού του Αγίου με το δώρο τους.

Τα συναισθήματα που μπορεί να γεννά όλο αυτό το έθιμο στα παιδιά είναι εκτός από τη χαρά, συναισθήματα ασφάλειας, ευγνωμοσύνης και ευχαρίστησης, ότι κάποιος από μακριά τα σκέφτεται, θα τους δώσει ό,τι πιο αγαπημένο έχουν τα παιδιά, ένα δώρο, και ότι θα είναι ειδικά για εκείνα, δηλαδή νιώθουν επίσης μοναδικά και σημαντικά.

Αν σκεφτούμε ότι και οι μεγάλοι έχουν ανάγκη στη ζωή τους να πιστεύουν στην ύπαρξη μιας ανώτερης δύναμης που σε κάποια στιγμή της ζωής τους τους βοηθά και τους συμπαραστέκεται, φανταζόμαστε πόσο πολύ ανάγκη έχουν τα παιδιά να βιώνουν την πίστη στην ύπαρξη ενός τέτοιου προσώπου, που δεν είναι πραγματικό με την έννοια του χειροπιαστού, αλλά ακουμπά και στη σφαίρα της φαντασίας. Η φαντασία δίνει ακόμη περισσότερη μαγεία και συναίσθημα στη βραδιά της Πρωτοχρονιάς και του δώρου.

Η ανάγκη για την πίστη στο πρόσωπο που ικανοποιεί την πιο βαθιά και σημαντική επιθυμία είναι τόσο μεγάλη, αλλά γίνεται συνειδητή στα παιδιά, καθώς μεγαλώνοντας, παρόλο που ακούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, είτε μαλακά είτε απότομα π.χ. από κάποιο μεγαλύτερο παιδί, ότι «δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης», πολλές φορές αρνούνται να το πιστέψουν και να παραιτηθούν από το μύθο ή παριστάνουν συνεχίζοντας ότι υπάρχει, παίζοντας το παιχνίδι της φαντασίας και συνεχίζοντας να βιώνουν συναισθήματα.

Ίσως αυτή είναι και η απάντηση στο τι πρέπει να πούμε στα παιδιά στην ερώτηση εάν υπάρχει ο Άγιος Βασίλης. Αντίθετα από εξαπάτηση, είναι η απάντηση στην ανάγκη των παιδιών, να υπάρχει. Κατευνάζοντας τις ενοχές, αλλά και θέτοντας το πραγματικό πλαίσιο όσο τα παιδιά μεγαλώνουν και αντιλαμβάνονται τον κόσμο περισσότερο με τη λογική, μετά τα οκτώ τους χρόνια περίπου, οι γονείς επίσης μπορούν να αναφέρουν ότι και ιστορικά, ο Άγιος Βασίλειος της ορθόδοξης πίστης υπήρξε υπαρκτό ιστορικό πρόσωπο, με καταγεγραμμένο βίο που σχετίζεται με την προσφορά, την ελεημοσύνη, τη γνωστή μας βασιλόπιτα κτλ. Αυτά τα πραγματικά γεγονότα συνδέουν, τουλάχιστον στη χώρα και στην παράδοση που ζούμε, την πραγματικότητα με το μύθο, δίνοντας «άλλοθι» στην πεποίθηση και εξήγηση στο τόσο αγαπημένο έθιμο.

Μεγαλώνοντας, τα παιδιά αποφασίζουν μόνα τους πότε θα παραιτηθούν από την πίστη στο μύθο, μπαίνουν σε ένα μεταβατικό στάδιο, συνειδητοποιούν και ευγνωμονούν τους γονείς τους που εκείνοι «κάνουν τη δουλειά» του Άγιου Βασίλη και θυμούνται με νοσταλγία όλες τις φορές που πίστευαν πως το δώρο το έφερε ο ίδιος ο Άγιος. Και συνήθως τα παιδιά δεν νιώθουν εξαπατημένα ή απογοητευμένα μόλις ανακαλύπτουν την «αλήθεια», αλλά απλώς η πίστη τους αυτή παίρνει άλλη μορφή και με τα ίδια ζεστά συναισθήματα είναι πιθανό να περάσουν την πίστη στον Άγιο Βασίλη στα δικά τους παιδιά, όπως ακριβώς έκαναν όλες οι προηγούμενες γενιές.