Κάτι που απασχολεί πολλούς γονείς μικρών παιδιών, είναι το πώς μπορούν να τα μάθουν να λένε «συγνώμη» έπειτα από μια κακή συμπεριφορά τους. Πώς θα πείσετε, όμως, ένα παιδί στην προσχολική ηλικία να πει «συγνώμη» είτε σε ένα συνομήλικο παιδί, είτε σε έναν μεγάλο, αλλά και να το πιστεύει;

Όλοι οι γονείς θέλουν τα παιδιά τους να είναι ευγενικά και να μην προκαλούν προβλήματα με τη συμπεριφορά τους στους ίδιους, σε άλλους ενήλικες και σε άλλα παιδιά. Επειδή, όμως, ζούμε στη γη και αυτό δε συμβαίνει, συχνά οι γονείς είναι μάρτυρες κακής συμπεριφοράς των μικρών τους.

Το ζήτημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο, όταν η κακή συμπεριφορά έχει γίνει ηθελημένα. Ας πάρουμε ένα παράδειγμα: ο τρίχρονος γιος σας έσπρωξε μακριά τον δίχρονο ξάδερφό του με δύναμη την ώρα του παιχνιδιού, για να μην του πάρει το αυτοκινητάκι. Ο δίχρονος έπεσε άτσαλα και αν και δε χτύπησε πολύ, τρόμαξε και έβαλε τα κλάματα. Ο γιος σας κοιτάζει τον μικρό που κλαίει και ασυγκίνητος εξακολουθεί να θεωρεί ότι έκανε το σωστό! Εκεί είναι η ώρα που ως γονιός, πανικοβάλλεστε για τη συμπεριφορά του γιού σας και θεωρείτε ότι πρέπει να αποκαταστήσετε τα πράγματα, υποχρεώνοντάς τον να ζητήσει «συγνώμη».

Τότε, είτε θα το πει απρόθυμα «παπαγαλίζοντας», είτε θα αρνηθεί πεισματικά να το πει, γιατί απλούστατα, δεν το αισθάνεται!  Πριν αρχίσετε να αγωνιάτε και να σκεφτείτε ότι το παιδί σας έχει μια αφύσικη αναισθησία, θυμηθείτε ότι στις ηλικίες αυτές, τα παιδιά, από καθαρά αναπτυξιακή άποψη, κινούνται από έναν εγωκεντρισμό. Όπως λένε και οι ψυχολόγοι, αυτός ο εγωκεντρισμός δεν ταυτίζεται με την ηθική έννοια του όρου, αλλά είναι χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης ηλικίας.

Αυτό σημαίνει, ότι το μικρό παιδί δυσκολεύεται να καταλάβει ότι και οι άλλοι έχουν αισθήματα, ότι και οι άλλοι μπορεί να πονέσουν ή να στενοχωρηθούν και ότι μπορεί να πληγωθούν από τη συμπεριφορά του. Ο δύσκολος ρόλος του γονιού είναι να βοηθήσει το παιδί να το καταλάβει, καθώς μεγαλώνει.

Υπάρχουν κάποια σημεία που μπορείτε να έχετε υπόψη σας όταν σε μια περίσταση θέλετε να διδάξετε το παιδί σας να ζητήσει συγνώμη.

• Εξηγήστε του με λόγια πώς νιώθει ο άλλος

Όταν ένα παιδί προκαλεί ιδιαίτερα σωματικό πόνο σε ένα άλλο, συνομήλικο ή μεγάλο, πρέπει να του εξηγήσουμε, έστω και με λόγια, ότι και οι άλλοι άνθρωποι πονάνε. Ίσως αυτό δεν του λέει κάτι, οπότε μπορούμε να του αναφέρουμε ένα παράδειγμα, όπως «θυμάσαι τότε που είχες χτυπήσει το πόδι σου και πονούσες; κάπως έτσι νιώθει τώρα ο φίλος σου». Ή βάλτε τον στη θέση του άλλου: «αν σε είχε χτυπήσει εκείνος αντί για σένα, πώς θα ένιωθες;». Αυτά δεν είναι αυτονόητη ή δραματική αντιμετώπιση. Το να εκφράσετε με λόγια τα συναισθήματα που δεν κατανοεί για τους άλλους, είναι το πρώτο βήμα.

• Εξηγήστε του ότι οι πράξεις του έχουν συνέπειες

Συνδέστε την αιτία με το αποτέλεσμα. Π.χ., «όταν χτυπάς τον φίλο σου, εκείνος πονάει». Ξεκαθαρίστε ότι το αποτέλεσμα είναι αφενός δυσάρεστο για το «θύμα», αλλά και ότι δεν είναι αποδεκτή αυτή η συμπεριφορά.

• Διδάξτε του ότι πρέπει να προσπαθεί να αποκαταστήσει την κατάσταση

Το να πει «συγνώμη» είναι απλώς ένα μικρό μέρος σε αυτό το βήμα. Ενθαρρύνετε το παιδί να αποκαταστήσει τα όσα έγιναν, όσο είναι δυνατόν. Αν γκρέμισε τον πύργο από τουβλάκια του φίλου του, ενθαρρύνετέ το να βοηθήσει για να ξαναφτιαχτεί. Αν τον χτύπησε και κλαίει, δεν είναι κακή ιδέα στα μικρά παιδάκια να επιδιώξετε τη σωματική επαφή, π.χ. να του κάνει αγκαλίτσα.

• Προτείνετέ του να ζητήσει συγνώμη, αλλά εάν αρνείται, μην επιμένετε.

Μην προσπαθείτε να ζητήσετε την υποταγή του για να το κάνει χωρίς να το εννοεί ή επειδή σας φοβήθηκε. Δεν κερδίζετε τίποτα κι εκείνο διδάσκεται ότι μπορεί να συνεχίζει όποτε θέλει την κακή του συμπεριφορά και απλώς μετά θα το τιμωρήσετε υποχρεώνοντάς το να πει «συγνώμη». Και τελικά η έννοια και η λέξη θα έχουν χάσει τη σημασία τους. Εάν όλα τα υπόλοιπα το βοηθούν να αποκτήσει σταδιακά «ενσυναίσθηση», δηλαδή να μπορεί να κατανοεί τα αισθήματα των άλλων, το μικρό σας μπορεί πράγματι να λυπάται ή να σοκαρίστηκε και το ίδιο για τη συμπεριφορά του, αλλά να μη θέλει να πει μια φράση, που άλλωστε δεν καταλαβαίνει τι σημαίνει.

• Ποιός είναι ο ρόλος σας στην αποκατάσταση των πραγμάτων;

Συχνά μπορεί να είναι αρκετά ενεργός. Εάν το μικρό σας δείχνει λίγο απρόθυμο ή δεν ξέρει ακριβώς τι να κάνει, εσείς μπορείτε να το ενθαρρύνετε και να διορθώνετε την κατάσταση μαζί του. Π.χ., να βοηθήσετε κι εσείς να ξαναφτιαχτεί ο πύργος με τα τουβλάκια, κατά κάποιο τρόπο αναλαμβάνοντας ένα μέρος της ευθύνης του παιδιού σας, μόνο όσο δεν μπορεί εκείνο. Έτσι, το παιδί σας διδάσκεται έμμεσα από τη στάση σας και βλέπει εσάς, που είστε το πρότυπό του άλλωστε, και καταλαβαίνει τι θα έπρεπε να κάνει.

• Ζητήστε του συγνώμη όταν φταίτε εσείς.

Μη διστάσετε καθόλου να ζητάτε κι εσείς συγνώμη από το παιδί σας, όταν ακόμη και εν αγνοία σας κάνετε κάτι εις βάρος του. Δεν χάνετε το κύρος σας ως γονείς, αντίθετα, δείχνετε γενναιότητα και του διδάσκετε κάτι πολύ σημαντικό. Πρώτον, ότι το να παραδεχόμαστε τα λάθη μας είναι πολύ σημαντικό και θαρραλέο και δεύτερον ότι δεν μας μειώνει αυτό στους άλλους.

Ημερ/νία δημοσίευσης: 11 Μαρτίου 2011