Τα αδέλφια, όσα κι αν είναι, ζουν σε μια οικογένεια γνωρίζοντας ότι θα πρέπει να μοιραστούν τον χρόνο των γονιών τους, την προσοχή τους, καθώς επίσης τον χώρο και τα  αντικείμενα του σπιτιού. Όποιοι κι αν είναι οι συνδυασμοί σε ηλικίες και φύλο, ανάμεσα στα διάφορα συναισθήματα που αναπτύσσονται ανάμεσα στα αδέλφια, αναπόφευκτα υπάρχει και η ζήλεια. 

Τι είναι η ζήλεια και πώς εκφράζεται

Σε ένα βαθμό, η ζήλεια είναι φυσιολογικό ανθρώπινο συναίσθημα και συνήθως δεν υπερβαίνει εύκολα την αγάπη που έχουν τα αδέλφια μεταξύ τους, αφού είναι δεμένα, μοιράζονται στιγμές παιχνιδιού και διασκέδασης και το ένα είναι παρέα του άλλου.

Ανάλογα με τη θέση που έχει το κάθε παιδί στην οικογένεια, αισθάνεται και διαφορετικό είδος ζήλειας. Για παράδειγμα, το μεγαλύτερο παιδί αισθάνεται ανασφαλές και ότι χάνει την αποκλειστικότητα που είχε συνηθίσει, ενώ το μικρότερο ίσως νιώθει ότι ποτέ δεν θα μπορέσει να φτάσει σε ικανότητες το μεγαλύτερο.

Η έκφραση της ζήλειας από τα παιδιά μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο έντονη, να είναι σχετικά «αθόρυβη» σε ένα εσωστρεφές παιδί ή να εκφράζεται πιο έντονα, λεκτικά ή και πιο ενεργητικά με επιθετική συμπεριφορά προς τα αδέλφια ή τους γονείς.

Τι κρύβεται πίσω από τη ζήλεια;

Πίσω από τη ζήλεια στην ουσία κρύβεται η ανάγκη του κάθε παιδιού να νιώσει αποδεκτό και αγαπητό από τους γονείς αρχικά και από το υπόλοιπο περιβάλλον του. Αυτή είναι μία ανθρώπινη ανάγκη κάθε παιδιού. Όταν το παιδί, ακόμη και ασυνείδητα, νιώσει ότι αυτή η ασφάλεια απειλείται και μάλιστα από τα αδέλφια του, αναπτύσσονται συναισθήματα ζήλειας, ίσως μαζί με συναισθήματα θλίψης, ανησυχίας και φόβου.

Πότε η ζήλεια αποτελεί πρόβλημα;

Υπάρχουν, φάσεις ή συνθήκες, στις οποίες η ζήλεια μπορεί να γίνει πιο έντονη και να επηρεάσει τη ζωή των παιδιών και τη μεταξύ τους σχέση, αλλά και τη γενικότερη συμπεριφορά τους.

Αυτές οι φάσεις μπορεί να είναι μεταβατικές περίοδοι, όπως η γέννηση νέου μωρού στην οικογένεια, όταν το μεγάλο παιδί ξεκινάει το σχολείο και νιώθει ότι πίσω μένει η μαμά με το μικρότερο ή μπορεί να είναι συνθήκες κάτω από τις οποίες ένα άλλο παιδί στην οικογένεια συγκεντρώσει μεγαλύτερο ενδιαφέρον των γονιών είτε επειδή είναι άρρωστο, είτε επειδή είχε μια επιτυχία σε κάποιον τομέα. Όσο οι φάσεις αυτές είναι παροδικές και το κάθε παιδί βρίσκει σύντομα τη συναισθηματική ισορροπία του, τα προβλήματα ελαχιστοποιούνται.

Όταν όμως αρχίζει να επηρεάζει αρνητικά τη ζωή του παιδιού και της οικογένειας, η ζήλεια αρχίζει να αποτελεί σημαντικό πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Για παράδειγμα, όταν επηρεάζει σημαντικά τη συμπεριφορά του παιδιού και το κάνει να είναι εσωστρεφές, θλιμμένο ή να αποσύρεται ή αντίθετα να αναπτύσσει επιθετική συμπεριφορά εναντίον των αδελφών και των γονιών, όλοι στην οικογένεια και πρωτίστως οι γονείς, πρέπει να βοηθήσουν την κατάσταση και επίσης να αναρωτηθούν ποιά ευθύνη είναι η ευθύνη τους σε αυτό…

Άμεση αντιμετώπιση στις κρίσιμες στιγμές

Όταν τα πράγματα ξεφεύγουν, π.χ. τα αδέλφια αρχίζουν να τσακώνονται ή να χτυπούν το ένα το άλλο, φυσικά παρεμβαίνετε. Βάζετε ξεκάθαρους κανόνες σεβασμού του χώρου του καθενός στην οικογένεια και είστε αυστηροί για την τήρησή τους.

Προσπαθήστε να ρίξετε τους τόνους και ταυτόχρονα ενθαρρύνετε θετικά το κάθε παιδί σας. Επιβραβεύστε το παιδί που ζηλεύει για κάτι καλό και γενικά κάντε το να αισθανθεί καλά με τον εαυτό του, αποφεύγοντας τις συγκρίσεις με τους άλλους.

Τι μπορείτε να κάνετε ως γονείς

Έχετε σκεφτεί ότι οι γονείς, χωρίς να το καταλαβαίνετε, ίσως πυροδοτείτε ένα μέρος της ζήλειας ανάμεσα στα παιδιά σας; Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Κάθε φορά που κάνετε συγκρίσεις ανάμεσα στα παιδιά και τις εκφράζετε, έμμεσα ή άμεσα, π.χ. «ο αδερφός σου είχε καλούς βαθμούς στα μαθηματικά, πρέπει κι εσύ να του μοιάσεις». Ή ακόμα και οι «αθώες» συγκρίσεις που κάνουν οι γονείς και οι συγγενείς ανάμεσα στα αδέλφια, όπως «ο πρώτος στην ηλικία αυτή έλεγε ολόκληρες προτάσεις, ο μικρός αργεί να μιλήσει, ε;» ή «εσύ παιδί μου ευτυχώς δεν γκρινιάζεις τόσο, όσο γκρίνιαζε η αδελφή σου όταν ήταν στην ηλικία σου».

Μήπως, ακόμη και χωρίς να το θέλετε, κάνετε διακρίσεις και συγκρίσεις; Οι συγκρίσεις αυτές μπορεί να έχουν να κάνουν με εξωτερικά χαρακτηριστικά, όπως ύψος, χρώμα μαλλιών, ματιών, μέχρι και χαρακτήρα και συμπεριφορά του παιδιού.

Όλα αυτά, που συχνά μοιάζουν ανθρώπινα και αθώα, επηρεάζουν πολύ έντονα την εύθραυστη ισορροπία του κάθε παιδιού, που ήδη αισθάνεται, εκτός από την αγάπη για τα αδέλφια του, ανταγωνισμό, ζήλεια, απειλή και συχνά οργή. Τέτοιες συμπεριφορές, λοιπόν, των γονιών, κυριολεκτικά τροφοδοτούν αυτά τα αρνητικά συναισθήματα, κάνοντάς τα μερικές φορές τόσο έντονα, που επηρεάζουν πολύ το παιδί που αδυνατεί να τα ελέγξει ή αναπτύσσει ακραίες ανταγωνιστικές και εχθρικές σχέσεις με τα αδέλφια του.

Αντίθετα, προσπαθήστε να κάνετε κινήσεις όπως οι παρακάτω: 

• Κάντε το κάθε παιδί σας να νιώθει ξεχωριστό και σημαντικό για εσάς. Πείτε το με λόγια και δείξτε το με πράξεις.
• Ενισχύστε την αυτοεκτίμηση του κάθε παιδιού σας.
• Αφιερώστε λίγο χρόνο την εβδομάδα απερίσπαστα σε κάθε παιδί χωριστά. Πηγαίνετε τη δική σας βόλτα ή ψιθυρίστε το δικό σας μυστικό!
• Προτιμήστε την επιβράβευση από την αρνητική κριτική.
• Μην κάνετε συγκρίσεις! Ξεχάστε τη φράση «σαν τον αδερφό/αδερφή σου», ακόμα και για τα θετικά, το κάθε παιδί πρέπει να νιώθει μοναδικός άνθρωπος και μοναδική προσωπικότητα.
• Προσπαθήστε πάντα να είστε δίκαιοι, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε παιδιού και την ηλικία του. Εξηγήστε στο μεγαλύτερο παιδί ότι το μωρό πρέπει να το ταΐσετε επειδή δεν μπορεί να φάει μόνο του, αλλά π.χ. υποσχεθείτε αντίστοιχα ότι μαζί θα παίξετε ένα επιτραπέζιο όταν κοιμηθεί το μωρό.
• Ενθαρρύνετε το κάθε παιδί σας να συζητά μαζί σας για τα συναισθήματά του, χωρίς να τα κρίνετε και ενθαρρύνετε τη συζήτηση ανάμεσα στα αδέλφια.
• Εάν χρειάζεται, ζητήστε να έχουν αντίστοιχα παρόμοια προσεκτική συμπεριφορά και οι κοντινοί άνθρωποι στα παιδιά, όπως οι παππούδες ή οι συγγενείς εξηγώντας τους ότι είναι σημαντικό για την οικογένειά σας.
• Τέλος, ενθαρρύνετε το ένα παιδί σας να βοηθάει το άλλο, όταν είναι καλύτερο σε κάτι. Έτσι, το διδάσκετε να χρησιμοποιεί τα προτερήματά του για να βοηθά τους άλλους και δεν τρέφετε τον ανταγωνισμό.

Ημερ/νία δημοσίευσης: 16 Μαρτίου 2011