Οι οικονομικές συνθήκες αλλάζουν τόσο στη χώρα μας όσο και σε όλο τον κόσμο και το χρήμα είναι όχι πια μέσο, αλλά και αγαθό. Τα παιδιά μας τι σχέση θα πρέπει να έχουν με το χρήμα, ώστε να το διαχειρίζονται σωστά στον μικρόκοσμό τους τώρα, αλλά και σε όλη τη ζωή τους αργότερα; Πώς μπορείτε να τους το διδάξετε αυτό;

Ζούμε σε μία εποχή, που το χρήμα έχει πολύ βασικό ρόλο στη ζωή μας. Αποτελεί πλέον το μοναδικό μέσο για να αποκτήσουμε σχεδόν οτιδήποτε, αγαθά και υπηρεσίες πρώτης ανάγκης, φάρμακα για την υγεία μας, αλλά και καταναλωτικά αγαθά και υπηρεσίες που αφορούν την ψυχαγωγία και τη διασκέδασή μας, μέσα και έξω από το σπίτι μας.

Αν το σκεφτεί κανείς, η σημερινή αστική οικογένεια, πρωτογενώς δεν παράγει τίποτα απολύτως, ούτε καν το ψωμί της. Όλος ο χρόνος και η ενέργεια των ενηλίκων αφιερώνεται για να αποκτηθεί το χρήμα και στη συνέχεια αυτό να δοθεί για να καλυφθούν οι ανάγκες και ακόμα περισσότερα.

Γιατί αυτός ο πρόλογος, θα αναρωτηθείτε. Μα, για να δούμε σε ποιόν κόσμο μέσα ζουν τα παιδιά μας και ποιά η θέση του χρήματος σε αυτόν. Και ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας, σήμερα κι εμείς οι ενήλικες έχουμε αρκετά προβληματική σχέση με το χρήμα. Ζούμε κυνηγώντας το, συχνά μη έχοντας επιλογή, και γνωρίζουμε μόνο ό,τι αποκτιέται με αυτό. Έχουμε ξεχάσει προ πολλού να αναζητούμε τι θα μπορούσαμε να αποκτήσουμε ή να βιώσουμε χωρίς αυτό, αλλά με διαφορετικά μέσα, όπως η σκέψη και η δημιουργικότητα, τα ίδια μας τα χέρια, οι δικές μας κατασκευές, τα δικά μας φυτά ή δέντρα (αν έχουμε). Δεν ξέρουμε να το μετράμε σωστά, συχνά δεν ξέρουμε να το υπολογίζουμε συνετά και καταλήγουμε πολλές φορές να μη γνωρίζουμε τι ξοδεύουμε, κάνοντας έξοδα πολύ μεγαλύτερα από τα έσοδα. Οι λογαριασμοί μας είναι φουσκωμένοι, οι διαφημίσεις μας πείθουν πως όλα είναι απαραίτητα και οι ατελείωτοι διάδρομοι των πολυκαταστημάτων μας καλούν να φτάσουμε μέχρι το ταμείο με όσο το δυνατόν περισσότερα. Σε μια εποχή που κι εμείς οι γονείς παλεύουμε να ισορροπήσουμε με την έννοια και την ισχύ του χρήματος, τι μπορούμε να διδάξουμε για αυτό τα παιδιά μας;

Η αλήθεια είναι πως τα τελευταία χρόνια γίνεται αρκετός λόγος για την αποταμίευση και προσπάθεια να μάθουν την έννοια και την αξία της ακόμα και τα μικρά παιδιά. Σαφώς και η συνετή συγκέντρωση χρημάτων έναντι της κατασπατάλησής τους είναι κάτι πολύ καλό και τα περισσότερα παιδάκια είχαν και έχουν έναν κουμπαρά στον οποίο ρίχνουν το χαρτζιλίκι τους και τα λεφτά που τους έδωσε ο παππούς. Όμως, η έννοια της αποταμίευσης από μόνη της για τα μικρά παιδιά δεν έχει και μεγάλη σημασία. Για αυτά, τα κέρματα είναι ενδιαφέροντα μεταλλικά δισκάκια και τα χαρτονομίσματα χαρτάκια με πολύ πρωτότυπα σχέδια.

Αντί, λοιπόν, να δημιουργούμε μικρούληδες φιλάργυρους, ας προσπαθήσουμε να μάθουμε στα παιδιά πώς να διαχειρίζονται το χρήμα και όχι πώς να το συγκεντρώνουν σε ένα κουτί ή σε έναν τραπεζικό λογαριασμό και να χαίρονται όταν το ποσό μεγαλώνει. Ας τους δείξουμε πώς να ζουν με αυτό και όχι πώς να το συγκεντρώνουν, ιδιαίτερα όταν το τελευταίο δεν έχει καμία ουσιαστική εφαρμογή, αφού τα παιδιά δεν εργάζονται για να κερδίζουν δικά τους χρήματα, ώστε να τα διαχειριστούν.

Όπως και στα περισσότερα πράγματα, το μπαλάκι πέφτει πάλι στους γονείς! Στο σούπερ μάρκετ, στο μανάβικο, στο περίπτερο και στα μαγαζιά, τα παιδάκια σας, που τα πήρατε μαζί να σας γιατί δεν ήταν άλλος στο σπίτι, παρατηρούν πολύ προσεκτικά τις κινήσεις σας και διδάσκονται από αυτές. Σας βλέπουν να γεμίζετε τα καρότσια του σούπερ μάρκετ, να βάζετε στη χαρτοσακούλα τις ντομάτες και στο τέλος κρατώντας αυτό το περίεργο μικρό τσαντάκι με τις πολλές θήκες που το ονομάζετε πορτοφόλι να βγάζετε από μέσα κάτι χαρτάκια και κουμπάκια, τα νομίσματα, να τα δίνετε σε κάποιον, να παίρνετε τα πράγματα και να φεύγετε. Σας παρατηρούν καθώς αγοράζετε στο περίπτερο τσιγάρα ή περιοδικά και καθώς δίνετε στον ταμία της τράπεζας πολλά τέτοια χαρτάκια για να πληρώσετε τη δόση του δανείου σας.

Το πρώτο πράγμα, λοιπόν, που πρέπει να κάνετε, είναι να καταφέρετε να συνδέσουν τα παιδιά σας την αγορά των πραγμάτων με την πληρωμή τους. Με απλά λόγια, μπορείτε να περιγράψετε στο τρίχρονο μικρό σας, ότι «τώρα θα πάμε στο ταμείο να πληρώσουμε αυτά που πήραμε». Κοινώς, δεν υπάρχει κάποιος χώρος, το μαγαζί, που η μαμά μπαίνει, διαλέγει ελεύθερα αυτό που της αρέσει, το βάζει σε μια τσάντα και γυρνάει σπίτι της. Όλα πληρώνονται και έχουν το τίμημά τους. Ακόμη παραπέρα, κάντε σαφές, με κατανοητό στο μικρό παιδάκι τρόπο, πως δεν μπήκατε στο σούπερ μάρκετ και αρχίσατε να απλώνετε το χέρι σας να πάρετε ό,τι απλώς έχει ωραίο χρώμα ή ό,τι σας έκανε περισσότερη εντύπωση. Θα πρέπει το μικρό σας να καταλάβει πως πήγατε για ψώνια με συγκεκριμένο σκοπό, για να αγοράσετε συγκεκριμένα προϊόντα και σε συγκεκριμένες ποσότητες. Με πολύ απλό τρόπο, δηλαδή, μπορείτε όταν ετοιμάζεστε να φύγετε, να του πείτε «πάμε τώρα να ψωνίσουμε γάλα για σένα για να πίνεις και χαρτοπετσέτες που μας τελείωσαν» ή «πάμε να αγοράσουμε κιμά για να σου φτιάξει η μαμά μπιφτεκάκια» κτλ. Το μήνυμά σας πέρασε! Πηγαίνουμε στα μαγαζιά με τη μαμά γνωρίζοντας από πριν τι θα πάρουμε. Ιδιαίτερα όταν το παιδάκι σας μεγαλώνει και αρχίζει να κινείται άνετα στους διαδρόμους του σούπερ μάρκετ και να χαζεύει τα ράφια και θα πιάσει και θα σας φέρει ό,τι του φάνηκε πιο ενδιαφέρον ως συσκευασία, σας δίνει μια υπέροχη ευκαιρία να του εξηγήσετε χαμογελαστά πως αυτό δεν σας χρειάζεται και γι’ αυτό δεν θα το αγοράσετε. Θα αγοράσετε όσα έχετε ανάγκη και κρατάτε μαζί σας χρήματα γι’ αυτά και μόνο. Το μήνυμα του προγραμματισμού θα το περάσετε με μεγαλύτερη επιτυχία όταν το πιτσιρίκι σας βλέπει ότι κρατάτε ένα χαρτάκι όπου έχετε γράψει όσα χρειάζεστε και κινείστε με βάση αυτό.

Το δεύτερο βασικό δίδαγμα που πρέπει να πάρουν τα παιδιά σας, κι ας είναι μικρά, είναι πως τα λεφτά στο πορτοφόλι της μαμάς ή του μπαμπά δεν είναι ανεξάντλητα, ούτε και μόλις αδειάσει το πορτοφόλι ξαναγεμίζει μόνο του, όπως γινόταν σε κάποιο παλιό παραμύθι. Μη διστάσετε, λοιπόν, να πείτε στο μικρό σας, σταθερά και χωρίς καμία στεναχώρια, πως «δεν έχουμε άλλα λεφτά για αυτό το παιχνίδι τώρα, θα μπορέσουμε να το πάρουμε την άλλη εβδομάδα». Όταν πηγαίνετε στο παιχνιδάδικο που κοντεύει να πλημμυρίσει από παιχνίδια, εξηγήστε του από πριν πως θα πρέπει να διαλέξει μόνο ένα παιχνίδι από όλα όσα θα δει. Για τα μικρά παιδάκια, δεν έχει σημασία η τιμή, ούτε θα καταλάβουν αν τους πείτε για κάτι φτηνότερο ή ακριβότερο. Το ότι θα πρέπει ανάμεσα στα εκατοντάδες παιχνίδια που βλέπουν και θα ήθελαν να πάρουν σπίτι τους, να διαλέξουν μόνο ένα, είναι ήδη πάρα πολύ σπουδαίο μάθημα. Με τον ίδιο τρόπο, όταν το βάζετε στο αυτοκινητάκι με το κέρμα, εξηγήστε του από πριν πως έχετε μόνο δύο διαθέσιμα κέρματα και όχι απεριόριστα και πως μπορεί να έχετε κι άλλα στο πορτοφόλι σας, αλλά σας χρειάζονται για να αγοράσετε φαγητό και άλλα απαραίτητα πράγματα. Ή πείτε απλά πως έχετε χρήματα μόνο για μία σοκολάτα και όχι για δεύτερη. Με δυο λόγια, πάντοτε μαθαίνετε στο παιδί ότι υπάρχουν όρια, ακόμη κι αν θα θέλατε πολύ να του αγοράσετε περισσότερα και έχετε την οικονομική δυνατότητα.

Βέβαια, δεν χρειάζεται να είστε απόλυτοι σαν αρχιστράτηγοι με τα παραπάνω. Άλλωστε, κι εσείς καμιά φορά θα μπείτε να αγοράσετε ένα φόρεμα που σας άρεσε πάρα πολύ στη βιτρίνα, αδειάζοντας το πορτοφόλι σας κι ας μη σας χρειαζόταν! Οι παρορμητικές αγορές, αρκεί να μην είναι ο κανόνας, συμβαίνουν σε όλους και μας δίνουν ευχαρίστηση. Αναγνωρίστε, λοιπόν, στο μικρό σας το ίδιο δικαίωμα όταν για μία φορά ενθουσιαστεί πολύ με ένα παιχνίδι και το ζητήσει.

Και το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε για το παιδί σας; Δείξτε του τρόπους να χαίρεται, να διασκεδάζει και να δημιουργεί πράγματα, που δεν χρειάζεται να αγοράσει με χρήματα, αλλά θα βρει γύρω του ή θα δημιουργήσει με τις δυνάμεις του. Στρέψτε το προς τη φύση, προς τους φίλους και θα δείτε κι εσείς πόσα ευχάριστα πράγματα δεν χρειάζεται καν να τα πληρώνουμε, όπως μια βόλτα στην παιδική χαρά! Φτιάξτε κατασκευές (θα βρείτε πολλές στον ιστότοπό μας) και δείξτε του την αξία να διακοσμεί το δωμάτιό του με ένα δικό του έργο και το ενδιαφέρον που έχει να παίζει με ένα παιχνίδι που έφτιαξε με τα χέρια του. Φτιάξτε μαζί του χειροτεχνίες για να κάνετε δώρα όταν γιορτάζουν οι φίλοι του και παίξτε παιχνίδια που δε χρειάζονται εξοπλισμό. Όλα αυτά, πέρα από την οικονομία και την πρωτοτυπία, έχουν το βασικότερο στοιχείο ότι μαθαίνουν στο παιδί σας να μην εξαρτάται από τα χρήματα και από όσα μπορεί να αγοράσει με αυτά έτοιμα στα μαγαζιά, αλλά να ανακαλύπτει τη δική του δύναμη και να κατανοεί βαθιά ότι η δύναμη αυτή είναι μέσα του και όχι στα χρήματα που έχει ή θα αποκτήσει αργότερα στη ζωή του.

 Ημερ/νία δημοσίευσης: 14 Απριλίου 2010