Αρχική σελίδα ΥΓΕΙΑ Οφθαλμικός έλεγχος για μωρά και παιδιά

Οφθαλμικός έλεγχος για μωρά και παιδιά

Τα μάτια χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα, όπως κάθε κομμάτι που αφορά την υγεία των μωρών και των παιδιών. Η παρακολούθηση των ματιών και η επίσκεψη στον οφθαλμίατρο ξεκινά από πολύ νωρίς. Δείτε ποιοί είναι οι οφθαλμικοί έλεγχοι που πρέπει να κάνει το παιδί σας.


Οι οφθαλμοί αποτελούν όχι μόνο το σημαντικότερο αισθητήριο όργανο, αλλά ταυτόχρονα και το παράθυρο για την εξέταση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Είναι επίσης γνωστό ότι εκδηλώσεις από τους οφθαλμούς, ιδιαίτερης μάλιστα διαγνωστικής αξίας, ανευρίσκονται σε πολλά συστηματικά νοσήματα. Η εξέταση της όρασης, λογιζόμενη ως μέρος της φυσικής εξέτασης των διαφόρων συστημάτων, αποκτά ξεχωριστή σημασία και οφείλει να γίνεται από την πρώτη επίσκεψη του παιδιάτρου.

Η κλινική εξέταση των οφθαλμών πρέπει να γίνεται με συστηματικό τρόπο και περιλαμβάνει:

  • Την επισκόπηση με σκοπό τον έλεγχο όλων των ανατομικών στοιχείων των οφθαλμών και των εξαρτημάτων τους
  • Τις δοκιμασίες για τον έλεγχο της κινητικότητας των οφθαλμικών μυών και της τυχόν παρουσίας στραβισμού
  • Την εκτίμηση της οπτικής οξύτητας με τις κατάλληλες για κάθε ηλικία τεχνικές δοκιμασίες
  • Την οφθαλμοσκόπηση

 

Της κλινικής εξέτασης θα πρέπει πάντοτε να προηγείται η λήψη λεπτομερούς κληρονομικού ιστορικού με σκοπό την αποκάλυψη οικογενών νόσων (καταρράκτης, αμφιβληστροειδοβλάστωμα, διαταραχές μεταβολισμού κ.ά) ή άλλων καταστάσεων που επιδρούν στους οφθαλμούς (πχ. προωρότητα). Επειδή τα παιδιά σπανίως παραπονιούνται για μειωμένη όραση ακόμη και όταν αυτό πράγματι συμβαίνει ή πολύ συνηθέστερα η έκπτωση της όρασης αφορά τον ένα οφθαλμό, πολλές πληροφορίες μπορούν να αναζητηθούν από τους γονείς.

Η λειτουργία της όρασης είναι πολύπλοκη διαδικασία η οποία ωριμάζει παράλληλα με το νευρικό σύστημα. Για τη φυσιολογική της ανάπτυξη καθοριστική σημασία έχει η διαμέσου των οπτικών οδών σύγχρονη άφιξη και ευκρινής προβολή στον ινιακό λοβό εστιασμένων εικόνων και από τους δύο οφθαλμούς. Έτσι, οποιαδήποτε παθολογία παρεμβάλλεται και παρεμποδίζει τη μεταβίβαση του οπτικού ερεθίσματος, αρχής γενομένης από τα πρόσθια διαθλαστικά μέσα, θα επηρεάσει αναπόδραστα την ωρίμανση της λειτουργίας της όρασης.

Γενικά στο πρώτο εξάμηνο της ζωής συμβαίνουν ταχείες ανατομικές μεταβολές που αφορούν στους οφθαλμούς (ωρίμανση του αμφιβληστροειδούς και των φωτοϋποδοχέων), αλλά και τις κεντρικές οπτικές οδούς. Κατά τον 6ο μήνα η οπτική οξύτητα αντιστοιχεί στα 20/30 της κλίμακας Snellen. Στην ηλικία των 3 χρόνων, η οπτική οξύτητα είναι πλέον 20/20 και σχετίζεται με την ολοκλήρωση της μυελίνωσης. Αντίθετα, η ωρίμανση του οπτικού φλοιού συνεχίζεται και ολοκληρώνεται στην ηλικία των 10 ετών.

Ο προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, θα πρέπει να ξεκινά κατά τη νεογνική ηλικία και να επαναλαμβάνεται σε κάθε προγραμματισμένη επίσκεψη στον παιδίατρο. Βρέφη και παιδιά υψηλού κινδύνου (πολύ πρόωρα, όσα έχουν θετικό οικογενειακό ιστορικό για συγγενή καταρράκτη, ρετινοβλάστωμα, μεταβολικά νοσήματα ή γενετικά σύνδρομα, επίσης όσα έχουν σοβαρή αναπτυξιακή καθυστέρηση, νευρολογική νόσο ή συστηματική νόσο με οφθαλμικές εκδηλώσεις) παραπέμπονται σε οφθαλμίατρο για πλέον ενδελεχή έλεγχο.

Ειδικότερα η κλινική εξέταση των οφθαλμών θα πρέπει να περιλαμβάνει όλα όσα παρατίθενται παρακάτω στα προβλεπόμενα χρονικά ορόσημα για την οφθαλμολογική εξέταση του παιδιού.

Συγκεκριμένα:

Κατά τη νεογνική ηλικία έως τον 3ο μήνα της ζωής
 

- Επισκόπηση των βλεφάρων και των οφθαλμικών κόγχων για ανίχνευση τυχόν:

  • κρανιοπροσωπικών ανωμαλιών
  • επιδερμικών ή εν τω βάθει αιμαγγειωμάτων
  • βλεφαρόπτωσης

- Εξωτερική εξέταση των οφθαλμικών βολβών ,των επιπεφυκότων , του σκληρού, του κερατοειδούς και της ίριδας για αποκάλυψη:

  • νεογνικής επιπεφυκίτιδας
  • συγγενούς απόφραξης του ρινοδακρυϊκού πόρου
  • συγγενούς γλαυκώματος
  • ετεροχρωμίας της ίριδας

- Εξέταση της οφθαλμοκινητικότητας.


Μόνιμη σύγκλιση ή μεγάλου βαθμού απόκλιση των οφθαλμών, αποτελούν ένδειξη παραπομπής στον οφθαλμίατρο. Απαραίτητη είναι, επίσης, η διάκριση μεταξύ αληθούς στραβισμού και ψευδοστραβισμού (εσωτροπία) που οφείλεται στην ευρεία βάση της μύτης από τη δερματική πτυχή (επίκανθος) η οποία καλύπτει μεγάλο τμήμα των βολβών ρινικά.

Ρόδινη ανταύγεια του αμφιβληστροειδούς για την ανίχνευση ανωμαλιών όπως:

  • ο συγγενής καταρράκτης
  • η αδιαφάνεια του κερατοειδούς
  • το αμφιβληστροειδοβλάστωμα o το ρετινοβλάστωμα
  • ανωμαλίες του οπίσθιου διαμερίσματος του οφθαλμού

 

Οποιαδήποτε ασυμμετρία στην ένταση της ρόδινης ανταύγειας μεταξύ των δύο οφθαλμών, ετερόπλευρη απώλεια ή λευκή αντανάκλαση υποδηλώνει υποκείμενη παθολογία κατά τον οπτικό άξονα και επιβάλλει την άμεση παραπομπή στον ειδικό. Όταν η ρόδινη ανταύγεια είναι συμμετρική σε ένταση και από τους δύο οφθαλμούς, η όραση είναι φυσιολογική και μπορεί να αποκλεισθεί με βεβαιότητα οποιαδήποτε παθολογία στη λειτουργία της διόφθαλμης όρασης και της προσαρμογής, όπως επίσης και της ακεραιότητας του αμφιβληστροειδούς, του φακού και του κερατοειδούς. Θα πρέπει, ακόμη, να σημειωθεί ότι η αμφοτερόπλευρη μύση κατά την άμεση οφθαλμοσκόπηση παρέχει ακόμη μία ένδειξη φυσιολογικής όρασης.

Σημειώνεται, τέλος, ότι η ρόδινη ανταύγεια του αμφιβληστροειδούς θα πρέπει να επανεξετάζεται κατά διαστήματα και στη βρεφική ηλικία, ακόμη και όταν έχει θεωρηθεί φυσιολογική κατά τη νεογνική ηλικία.



Στην ηλικία των 6-12 μηνών

 

  • Έλεγχος της οφθαλμοκινητικότητας.
  • Έλεγχος ύπαρξης στραβισμού (φωτεινή αντανάκλαση στους κερατοειδείς, δοκιμασία κάλυψης του κάθε οφθαλμού ξεχωριστά).

 

Στη νηπιακή ηλικία (3-5 ετών)

 

  • Λεπτομερέστερος έλεγχος για τυχόν παρουσία στραβισμού.
  • Άμεση οφθαλμοσκόπηση (βυθοσκόπηση).

Η οφθαλμοσκόπηση αποτελεί αναπόσπαστο και πολύ σημαντικό μέρος της φυσικής εξέτασης και οφείλει ο παιδίατρος να είναι έμπειρος γνώστης αυτού του τρόπου εξέτασης των οφθαλμών.

  • Προσδιορισμός του βαθμού οπτικής οξύτητας με γράμματα και αριθμούς Snellen ( Εικόνα 3), κάρτες HOTV και E και με εικόνες

Παιδί με οπτική οξύτητα <20/30 θα πρέπει να παραπέμπεται στον οφθαλμίατρο.

 

Στη σχολική ηλικία (6-18 ετών)
 

  • Εξέταση της οπτικής οξύτητας με οπτότυπα στα οποία απεικονίζονται γράμματα ή αριθμοί Snellen.


Εκείνο το οποίο έχει μεγαλύτερη σημασία δεν είναι η απόλυτη οπτική οξύτητα σε διόφθαλμη όραση, αλλά η υπάρχουσα διαφορά μεταξύ των δύο οφθαλμών σε μονόφθαλμη όραση. Αυτή ακριβώς η διαφορά είναι ενδεικτική αμβλυωπίας, άλλης οργανικής νόσου ή συνηθέστερα διαθλαστικής ανωμαλίας.

Τονίζεται ότι διαφορά στην οπτική οξύτητα μεταξύ των δύο οφθαλμών ακόμη και μιας γραμμής, οπωσδήποτε όμως δύο, αποτελεί ένδειξη παραπομπής στον οφθαλμίατρο.
Σημαντικότερη αιτία ετερόπλευρης ή αμφοτερόπλευρης έκπτωσης της όρασης είναι η αμβλυωπία.

Η αμβλυωπία διακρίνεται σε:

Αμβλυωπία λόγω στραβισμού: Απαντά στο 5% του γενικού παιδικού πληθυσμού και είναι ετερόπλευρη.

Αμβλυωπία λόγω αποστέρησης ερεθίσματος: Αναπτύσσεται ετερόπλευρα ή αμφοτερόπλευρα και προκαλείται από οποιαδήποτε αιτία η οποία, παρεμβαλλόμενη στην πορεία του οπτικού άξονα, παρεμποδίζει τον σχηματισμό εικόνας στον αμφιβληστροειδή. Συχνότερη αιτία είναι ο καταρράκτης. Επίσης η αποστέρηση του ερεθίσματος μπορεί να οφείλεται είτε σε διαθλαστικές ανωμαλίες όπως η μυωπία, η υπερμετρωπία και ο αστιγματισμός, είτε σε ανοψία ή νυσταγμό.

Η θεραπεία της αμβλυωπίας είναι κατά βάση αιτιολογική υπό τη βασική προϋπόθεση της έγκαιρης διάγνωσης των παραγόντων που αναπότρεπτα οδηγούν σε αυτή.

Η οπτική οξύτητα πρέπει να ελέγχεται κάθε 2 χρόνια μέχρι την ηλικία των 10 ετών και ακολούθως κάθε 3 χρόνια.

Εξέταση της ικανότητας αντίληψης του βάθους με τη βοήθεια ειδικών στερεοσκοπικών τεχνικών

Εξέταση της ικανότητας αντίληψης των χρωμάτων, με τη χρήση ειδικών πινάκων. Έχει διαπιστωθεί ότι 10% των αγοριών και 1% των κοριτσιών παρουσιάζουν αχρωματοψία ή δυσχρωματοψία.

 

 

Γεώργιος Τσόλας
Παιδίατρος, τ. Επιμελητής Α’,
Β’Παιδιατρικής Κλινικής Παν/μίου Αθηνών, Νοσ. Παίδων «Π.&Α.Κυριακού»
www.paidiatriki.gr

 

Ημερ/νία δημοσίευσης: 21 Ιουλίου 2011