Η περίοδος μετά τον ερχομό του μωρού είναι αρκετά ασταθής για μια γυναίκα. Η νέα μητέρα βιώνει αναταραχές, σωματικά και ψυχικά, ενώ σε ορισμένες γυναίκες κάνει την εμφάνισή της καταθλιπτική διάθεση και συμπεριφορά. Πότε, όμως μιλάμε για επιλόχεια κατάθλιψη και πώς μπορεί να την αντιμετωπίσει η νέα μητέρα και το οικογενειακό της περιβάλλον;

Η επιλόχεια κατάθλιψη είναι μια κατάσταση που επηρεάζει περίπου το 13% των γυναικών μετά τη γέννηση του μωρού τους. Μπορεί να εμφανιστεί οποιαδήποτε στιγμή, από λίγες εβδομάδες έως και ένα έτος από τον τοκετό, αλλά συνήθως εμφανίζεται μέσα στους πρώτους τρεις μήνες.

Η επιλόχεια κατάθλιψη δεν αφορά τα ήπια συμπτώματα κακής διάθεσης που εμφανίζει το 70% των γυναικών, αλλά έχει συγκεκριμένα και πιο έντονα συμπτώματα. Ενώ η περίεργη και πεσμένη διάθεση μπορεί να οφείλεται σε φυσικά αίτια, όπως στα σκαμπανεβάσματα των ορμονών, στην έλλειψη ύπνου ή στις αγωνίες που δημιουργεί το αίσθημα ευθύνης και η ανάληψη του  νέου ρόλου του γονιού, συναισθήματα όπως θλίψη, ενοχή, απελπισία που έχουν διάρκεια περισσότερες από δύο εβδομάδες μπορεί να φανερώνουν επιλόχεια κατάθλιψη. Πολλές γυναίκες, επίσης, αναφέρουν απουσία χαράς ή ενθουσιασμού για το νέο τους μωρό, απάθεια και αδυναμία να νιώσουν ευχαρίστηση από πράγματα που κάποτε τις ευχαριστούσαν. Άλλες φορές, παρατηρείται έντονη μετάπτωση στη διάθεση, με αισθήματα χαράς να μετατρέπονται απότομα σε κλάμα ή θλίψη ή το αντίθετο. Και σε αυτή την περίπτωση, θεωρείται φυσιολογικό ως ένα βαθμό, αλλά εάν αυτά τα σκαμπανεβάσματα εξακολουθούν για περισσότερες από δύο εβδομάδες, προτείνεται να ζητηθεί ιατρική συμβουλή.

Η επιλόχεια κατάθλιψη επηρεάζει τον οργανισμό τόσο ψυχικά όσο και σωματικά. Ένας τομέας που επηρεάζεται αρκετά από την επιλόχεια κατάθλιψη είναι ο ύπνος, καθώς πολλές γυναίκες αναφέρουν ότι δεν μπορούν να κοιμηθούν ή ότι κοιμούνται υπερβολικά πολύ. Άλλες αναφέρουν μειωμένη όρεξη ή υπερφαγία για να νιώσουν καλύτερα. Στο σημείο αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, καθώς ανεπαρκής ύπνος και κακή διατροφή δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο που δεν βοηθούν τη νέα μητέρα να ξαναβρεί τις ψυχικές και σωματικές της δυνάμεις και να στηρίξει τόσο τον εαυτό της όσο και να ικανοποιεί τις αυξημένες ανάγκες του μωρού της σε φροντίδα, θηλασμό κτλ. Άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν άγχος, υπερένταση, τρόμο ή υπερβολικό στρες και ευερεθιστότητα.

Συχνά το κοντινό περιβάλλον της νέας μητέρας μπορεί να αντιληφθεί τις έντονες αλλαγές. Ενώ χρειάζεται να λειτουργεί υποστηρικτικά, ενθαρρύνοντας τη νέα μητέρα και  βοηθώντας διακριτικά όπου χρειάζεται, ταυτόχρονα μπορεί να έχει μια πιο αντικειμενική ματιά ως προς το πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση, εάν η ίδια η νέα μητέρα δεν το αντιλαμβάνεται.

Το σημαντικότερο ρόλο παίζει ο νέος πατέρας, που θα πρέπει να δείξει κατανόηση και να στηρίξει τη νέα μητέρα, ενώ είναι γνωστό και αποδεδειγμένο επιστημονικά πλέον ότι η επιλόχεια κατάθλιψη δεν είναι γυναικεία υπόθεση. Έρευνες έχουν αποκαλύψει ότι φάσεις επιλόχειας κατάθλιψης μπορεί να περνούν και  οι νέοι πατέρες, κάτι που φυσικά δεν εμπλέκει το ορμονικό υπόβαθρο που υπάρχει στην περίπτωση των γυναικών, αλλά οφείλεται σε άγχη και ανησυχίες για τις νέες ισορροπίες και τα νέα δεδομένα με τον ερχομό του μωρού, το νέο πατρικό ρόλο και τις αλλαγές στη σχέση των δύο συζύγων ή και σε βαθύτερα αίτια. Επίσης, μελέτες δείχνουν ότι επιλόχεια κατάθλιψη εμφανίζεται και σε θετούς γονείς, δηλαδή σε ζευγάρια που υιοθετούν ένα μωρό, συνεπώς η επιλόχεια κατάθλιψη δεν αποτελεί φαινόμενο με μόνο οργανική διάσταση.

Ωστόσο, επιστρέφοντας ξανά στη νέα μητέρα, υπάρχουν οργανικοί λόγοι που μπορεί να προκαλέσουν ή να εντείνουν το φαινόμενο, όπως δυσλειτουργία του θυρεοειδούς, που είναι συχνή μετά τον τοκετό, και θα πρέπει να διερευνηθεί με κατάλληλες εξετάσεις. Επίσης, προηγούμενο ιστορικό κατάθλιψης αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα.

Ένα πολύ  μικρό ποσοστό γυναικών εμφανίζει επιλόχεια ψύχωση, μια σπάνια και σοβαρή ψυχική ασθένεια, που εμφανίζεται με διάφορα συμπτώματα, όπως ανησυχία, απότομη αλλαγή διάθεσης, σύγχυση, παραληρηματικές σκέψεις κ.α.

Η θεραπεία για την επιλόχεια κατάθλιψη μπορεί να αποτελείται από ψυχοθεραπεία ή συνεδρίες υποστήριξης ώστε να γίνει διαχείριση των αρνητικών σκέψεων ή εάν κρίνεται απαραίτητο να χορηγηθούν αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Στην περίπτωση αντικαταθλιπτικής αγωγής, ο γιατρός θα λάβει υπόψη εάν θηλάζει η γυναίκα, καθώς οι ουσίες περνούν στο βρέφος με το μητρικό γάλα.

Εάν είστε νέα μητέρα και αντιμετωπίζετε προβλήματα που περιγράφηκαν παραπάνω για την επιλόχεια κατάθλιψη, συνιστάται να επικοινωνήσετε με το γιατρό που εμπιστεύεστε ή με κάποιο ψυχολόγο ή τη μαία σας, εάν η κακή διάθεσή σας διαρκεί για περισσότερο από δύο εβδομάδες, εάν τα συμπτώματά σας δείχνουν να χειροτερεύουν, εάν νιώθετε μεγάλη δυσκολία να αντεπεξέλθετε στις ανάγκες του μωρού, εάν παραμελείτε τη φροντίδα του μωρού σας ή του εαυτού σας σε υπερβολικό βαθμό ή εάν κάνετε σκέψεις να βλάψετε το μωρό σας ή τον εαυτό σας.

Είναι πολύ σημαντικό να διαγνωστεί και να αντιμετωπιστεί η επιλόχεια κατάθλιψη, καθώς μπορεί να εμποδίσει τη δημιουργία ενός ισχυρού και υγιούς δεσμού ανάμεσα στη μητέρα και το μωρό της και να επηρεάσει το αναπτυσσόμενο βρέφος μακροπρόθεσμα. Η νέα μητέρα μπορεί να βρει τρόπους να νιώσει καλύτερα, να στηριχτεί από το σύντροφό της, το περιβάλλον της και τον γιατρό της ώστε να ζήσει και να απολαύσει τη μητρότητα και το μεγάλωμα του μωρού της, καθώς και να αποδεχτεί και να αξιοποιήσει το νέο ρόλο της.

Η μητέρα με επιλόχεια κατάθλιψη θα βοηθηθεί πολύ εάν εκφραστεί και δεχτεί βοήθεια από τους οικείους της. Ιδιαίτερα βοηθά η ξεκούραση και η συναναστροφή με νέες μητέρες που έζησαν παρόμοιες δυσκολίες και τις αντιμετώπισαν. Είναι σημαντικό να εξακολουθήσει να έχει στο πρόγραμμά της ασχολίες ή χόμπι που την ευχαριστούν, ενώ η σωστή διατροφή και η ήπια άσκηση βοηθούν ιδιαίτερα στην διάθεση και στην τόνωση της αυτοπεποίθησης.