Αρχική σελίδα ΑΝΑΠΤΥΞΗ & ΦΡΟΝΤΙΔΑ Τι είναι η Δυσλεξία;

Τι είναι η Δυσλεξία;

Ο όρος «δυσλεξία» αναφέρεται σε μια Ειδική μαθησιακή δυσκολία. Αφορά δηλαδή ειδικά τη σχολική ικανότητα ανάγνωσης και γραφής και δεν πρέπει να συγχέεται με δυσκολίες προφορικής έκφρασης. Με άλλα λόγια, αφορά δηλαδή μαθητές και ενήλικες, και φυσικά όχι παιδιά προσχολικής ηλικίας.

Κριτήριο για την ύπαρξη δυσλεξίας σ' ένα μαθητή δεν είναι απλώς τα ορθογραφικά λάθη του ή το πόσο απρόσεκτα γράφει. Η δυσλεξία περιέχει πολύ περισσότερες δυσκολίες από αυτό!

 

Πληθυσμιακές μελέτες στις δυτικές χώρες και τα εμπειρικά δεδομένα από την Ελλάδα ανεβάζουν τη συχνότητα της δυσλεξίας έως και στο 8% του πληθυσμού! Ας δούμε όμως τα προβλήματα που εννούνται με τον όρο «δυσλεξία». [Προσοχή: όσα διαβάσετε παρακάτω δεν πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για παιδιά μικρότερα των πεντέμισι ετών.]

 

Δυσκολίες που αντιμετωπίζουν άτομα με δυσλεξία

Όταν διαβάζουν

Το πρώτο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα δυσλεκτικά παιδιά είναι η λεγόμενη φωνολογική συνειδητότητα ή ενημερότητα. Αυτό σημαίνει πως τα παιδιά έχουν εμφανείς δυσκολίες να ξεχωρίζουν ορισμένους ήχους της γλώσσας μεταξύ τους. Για παράδειγμα, δεν κάνουν αυτόματη ακουστική διάκριση μεταξύ /β/ και /δ/ ή μεταξύ /φ/ και /θ/. Μπορεί γενικά να μιλούν σωστά, αλλά όταν μαθαίνουν να γράφουν διαπιστώνουμε αυτή τη σύγχυση.

Μια άλλη δυσκολία τους είναι η αυτόματη οπτική διάκριση των γραμμάτων (αλλά και άλλων συμβόλων). Για παράδειγμα, όταν διαβάζουν μπορεί να μπερδεύουν τα γράμματα ‘γ' και ‘χ' μεταξύ τους, ή τα ‘θ' και ‘δ', ή ακόμη και τα ‘α' και ‘ο', επειδή μοιάζουν αρκετά. Για τον ίδιο λόγο, μπορεί να τα μπερδεύουν όταν θέλουν να γράψουν κάτι. Επειδή η ικανότητα διάκρισης δεν είναι αυτοματοποιημένη, τα παιδιά αυτά χρειάζονται χρόνο και σκέψη για να συνειδητοποιήσουν γράμμα-γράμμα τι διαβάζουν ή τι γράφουν. Και λόγω της φωνολογικής δυσκολίας τους, που αναφέραμε πιο πάνω, χρειάζονται λίγα δευτερόλεπτα για να συνειδητοποιήσουν ότι ένα ‘τ' κι ένα ‘α' διαβάζονται μαζί σαν ‘τα'.

Αυτό κάνει την ανάγνωση και τη γραφή τους πολύ αργή. Έτσι, λέμε ότι το δυσλεκτικό παιδί διαβάζει «συλλαβιστά» ή «σκοντάφτει» στην ανάγνωση. Το μυαλό τους κουράζεται και μπερδεύεται, οπότε αρχίζουν να διαβάζουν τη μισή λέξη και να συμπληρώνουν την υπόλοιπη με τη φαντασία τους (λ.χ., βλέπουν «του κήπου» και διαβάζουν «τον κήπο» ή «τον κηπουρό»). Επίσης, μπορεί κατά την ανάγνωση να πηδούν γραμμές, δεν «βλέπουν» κόμματα και τελείες, τόνους. Μιλώντας με νευροψυχολογικούς όρους, έχουν χαμηλή ταχύτητα επεξεργασίας γραπτών δεδομένων, ανεπαρκή συγκράτηση δεδομένων (δηλ. των γραμμάτων), κακή λεκτική μνήμη.

Όταν γράφουν

Το ίδιο συμβαίνει κι όταν γράφουν: χάνουν τον έλεγχο του τι έχουν γράψει, με αποτέλεσμα να μένουν λέξεις μισές, χωρίς καταλήξεις, να λείπουν συλλαβές, να γίνονται αναγραμματισμοί, να μην εφαρμόζονται κανόνες γραμματικής και ορθογραφίας και άλλα πολλά.

Οι δυσκολίες παραμένουν και στην αντιγραφή, πράγμα που θυμώνει πολλούς γονείς, που μαλώνουν το παιδί σαν πολύ απρόσεκτο. Η αλήθεια είναι ότι τα δυσλεκτικά παιδιά, ιδίως τα μικρότερα, δεν αντιγράφουν λέξεις, αλλά γράμμα-γράμμα! Υπάρχει δηλαδή και μια μεγάλη δυσκολία να γράφουν και ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ να εφαρμόζουν τους κανόνες που έχουν μάθει ΚΑΙ να παρακολουθούν τι έχουν γράψει. 

Όλη αυτή η ένταση νοητικής λειτουργίας που απαιτείται για να διαβάσει και να γράψει κανείς γρήγορα και σωστά, δεν είναι εφικτή όταν υπάρχει δυσλεξία. Το αποτέλεσμα είναι ότι το παιδί διαβάζει ένα κείμενο κακήν κακώς και ΔΕΝ έχει τη δυνατότητα να το κατανοεί την ώρα που το διαβάζει. Το παιδί δεν είναι σε θέση να μας πει τι διάβασε αμέσως μόλις τελειώσει την ανάγνωση - ή είναι ελάχιστα αυτά που έχει συγκρατήσει.

Στο γράψιμο, συχνότατα το παιδί έχει την εντύπωση ότι έχει γράψει στο χαρτί αυτό που ήθελε, αλλά μετά διαπιστώνει ότι ούτε το ίδιο βγάζει νόημα απ' ό,τι έχει γράψει...

 

Προεκτάσεις και σε άλλα αντικείμενα μάθησης

Η δυσλεξία μπορεί να έχει επιπτώσεις και στα μαθηματικά. Ενώ ένα παιδί μπορεί να έχει άριστη υπολογιστική ικανότητα και να βρίσκει εύκολα τις λύσεις προβλημάτων, μπορεί να δυσκολεύεται να διαβάσει ή να γράψει σωστά τα μαθηματικά προβλήματα ή τις μαθηματικές φράσεις. Μπορεί λ.χ. να συγχέει το ‘+' με το ‘-', να ξεχνά το ‘=' κ.λπ.

Το ίδιο σημαντικές δυσκολίες μπορεί να έχει το δυσλεκτικό παιδί που μαθαίνει νότες στο πεντάγραμμο. Συχνή είναι και η παρατήρηση ότι ο προφορικός λόγος των παιδιών αυτών δεν είναι πολύ πλούσιος και εξελιγμένος, πράγμα που μπορεί να φανεί στο περιεχόμενο των σχολικών εκθέσεων ιδεών.

Η δυσλεξία μπορεί να συνοδεύεται και από άλλες αναπτυξιακές αδυναμίες (σε γλώσσα, προσοχή και συγκέντρωση, μαθηματικές ικανότητες κ.ά.) σε αρκετά παιδιά. Ιδίως σε παιδιά με ελλειμματική προσοχή (και υπερκινητικότητα) βλέπουμε μια δυσκολία να οργανώνουν καλά τη δουλειά τους και τις ιδέες τους. Για παράδειγμα, σ' ένα τεστ ιστορίας απαντούν χωρίς σειρά, γράφουν ό,τι θυμηθούν ανακατεμένα.

 

Είναι κληρονομική;

Σήμερα πια η δυσλεξία θεωρείται γονιδιακά προσδιοριζόμενη ιδιαιτερότητα, δηλαδή ένα δυσλεκτικό παιδί έχει κατά κανόνα κοντινούς συγγενείς με αυτή την κατάσταση. Είναι ένα νευροβιολογικό χαρακτηριστικό ισόβιου χαρακτήρα, με τον ίδιο τρόπο που ένας άνθρωπος μπορεί να μην έχει το ταλέντο να γίνει καλός ποδοσφαιριστής ή πιανίστας, όσο κι αν το θέλει.

 

Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και χαρίσματα

Όλες οι παραπάνω δυσκολίες οφείλονται εν μέρει στο ότι υπο-χρησιμοποιούνται κυκλώματα του αριστερού εγκεφαλικού ημισφαιρίου: ενδεικτική είναι η δυσκολία να «μεταφράζουν» αυτόματα το γραπτό σε προφορικό και αντίστροφα, η δυσκολία κάποιων να μετρούν ανάποδα (από το 20 προς το 1), η δυσκολία αρκετών να γράφουν με το αριστερό χέρι.

Από την άλλη, είναι φυσικό να υπερ-χρησιμοποιούνται για αντιστάθμιση τα κυκλώματα του δεξιού ημισφαιρίου, γι' αυτό τα δυσλεκτικά άτομα έχουν μια σειρά από σπουδαία πλεονεκτήματα. Τους είναι πιο εύκολο να χρησιμοποιούν τη φαντασία για να πετύχουν πράγματα. Χρησιμοποιούν νέους δρόμους σκέψεις για να σκεφτούν. Σκέφτονται περισσότερο με εικόνες του μυαλού παρά με λόγια (εσωτερικό διάλογο). Έχουν μια διαισθητική ικανότητα να λύνουν προβλήματα και καταστάσεις (δηλαδή οι λύσεις «τους έρχονται» χωρίς να ξέρουν το πώς). Αυτό τους κάνει δημιουργικούς και πρωτότυπους, συχνά και πρωτοποριακούς. Και αρκετοί, όπως είπαμε, είναι αριστερόχειρες.

 

Ιγνάτιος Καφαντάρης - παιδοψυχίατρος,  Άννα Πλέσσα  - σχολική ψυχολόγος

Πρότυπο επιστημονικό κέντρο «Μονορόδι» - www.monorodi.gr

 

Ημερ/νία δημοσίευσης: 2 Νοεμβρίου 2010

Διαβάστε επίσης...