Όλοι οι γονείς θέλουμε τα παιδιά μας να είναι χαρούμενα, να πιστεύουν στον εαυτό τους και να έχουν αυτοπεποίθηση. Η βάση αυτών των συναισθημάτων είναι η υγιής και υψηλή αυτοεκτίμηση.

Τι είναι η αυτοεκτίμηση

Η αυτοεκτίμηση ορίζεται ως η εικόνα που έχει ο καθένας για τον εαυτό του και η αίσθηση της αξίας του. Η εικόνα του εαυτού σχηματίζεται από το τι αντιλαμβανόμαστε οι ίδιοι ότι είμαστε, αλλά και από τα στοιχεία που λαμβάνουμε από τους άλλους, δηλαδή τι εικόνα έχουν οι άλλοι για εμάς. Αυτή η σύνθετη εξίσωση που δίνει την αυτοεκτίμηση που έχει ο καθένας, είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην αντίστοιχα ευαίσθητη βρεφική και παιδική ηλικία, όταν και μπαίνουν τα καθοριστικά θεμέλια στο χτίσιμο της αυτοεκτίμησης. Για παράδειγμα, όταν ένα μικρό παιδί, καταφέρει για πρώτη φορά να περπατήσει, νιώθει τη χαρά της επιτυχίας του και έτσι δομεί την αυτοεκτίμησή του. Σημαντική επίδραση στην αυτοεκτίμησή του έχει ταυτόχρονα και η άποψη που θα εκφράσουν οι άλλοι άνθρωποι, ιδιαίτερα οι γονείς του ή οι δασκάλες του στο σχολείο. Η έκφραση αυτή μπορεί να είναι ένα «Μπράβο!» ή «Τι όμορφη η ζωγραφιά που έφτιαξες!».

Πώς δομείται η αυτοεκτίμηση

Τα πρώτα θεμέλια, όμως, της αυτοεκτίμησης, μπαίνουν από τη βρεφική ηλικία. Από τις πρώτες ημέρες της ζωής του, το νεογέννητο βρέφος αντιλαμβάνεται εάν είναι επιθυμητό και κατ’ επέκταση, εάν «έχει αξία για να αγαπηθεί» μέσα από τη φροντίδα και την ανταπόκριση στις ανάγκες του, που είναι συγκεκριμένες και βασικές, όπως η αγκαλιά και η θρέψη. Ένα βρέφος που βιώνει την αγάπη και την προσοχή της μητέρας, τη στοργή από την αγκαλιά της και τις φροντίδες της, αντιλαμβάνεται ότι αξίζει να το αγαπούν και αρχίζει να αποκτά υγιή αυτοεκτίμηση.

Παιδιά με αυτοεκτίμηση

Η συμπεριφορά των παιδιών αντανακλά την αυτοεκτίμηση που έχουν. Δηλαδή, ένα παιδί με υψηλή και υγιή αυτοεκτίμηση μπορεί να αντιμετωπίζει τις αποτυχίες, νιώθει υπερήφανο για τις επιτυχίες του, δρα ανεξάρτητο, αναλαμβάνει υπευθυνότητες, δεν διστάζει στις νέες προκλήσεις, μπορεί να διαχειριστεί τα συναισθήματά του και την πίεση. Ξέρει να χαίρεται τη ζωή και είναι αισιόδοξο.

Αντίθετα, τα παιδιά με μειωμένη αυτοεκτίμηση διστάζουν να προσπαθούν νέα πράγματα, έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους και την εκφράζουν, δεν μπορούν να διαχειριστούν εντάσεις, παραιτούνται εύκολα και δεν αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες. Τα χαρακτηρίζει η απαισιοδοξία και η απογοήτευση για τον εαυτό τους.

Η βάση όμως των αισθημάτων αυτών, είναι ότι τα παιδιά με αυτοεκτίμηση νιώθουν ότι είναι σημαντικά για τους γονείς και τους ανθρώπους γύρω τους και ότι οι γονείς και οι άνθρωποι αυτοί τα αγαπούν και τα αποδέχονται. Τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση, ωστόσο, αισθάνονται την έλλειψη αποδοχής και αγάπης από τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη.

Πώς καλλιεργείται η αυτοεκτίμηση

Αντίθετα με ό,τι θα πίστευε κανείς, η αυτοεκτίμηση καλλιεργείται όταν τα παιδιά εμπλέκονται σε δραστηριότητες που απαιτούν συνεργασία με τους άλλους και όχι σε δραστηριότητες με έντονο ανταγωνισμό. Αυτό συμβαίνει, επειδή όταν το παιδί πρέπει να συνεργαστεί με άλλα παιδιά που έχουν διαφορετικές ικανότητες από το ίδιο για να επιτύχουν όλα μαζί κάποιον στόχο, μαθαίνει να σέβεται και να εκτιμά τις ικανότητες των άλλων και ταυτόχρονα τις δικές του. Όταν, όμως, τα παιδιά εμπλέκονται σε δραστηριότητες όπου έχουν έντονο ανταγωνιστικό στοιχείο, λειτουργούν πιο ατομιστικά και αρχίζουν το «κυνήγι της πρωτιάς», ενώ υιοθετούν τη λογική πως μόνο ο πρώτος ή ο καλύτερος (ή ο πιο δυνατός ή ο πιο γρήγορος) θα χαίρει εκτίμησης από τους άλλους. Και συνεπώς, όσοι δεν είναι πρώτοι, δεν απολαμβάνουν και δεν αξίζουν θετικά συναισθήματα από τους άλλους. Έτσι, το παιδί μπαίνει στη λογική αυτού του διπόλου, πρώτος=αγαπητός, θαυμαστός – δεύτερος =αδιάφορος, ανάξιος. Αυτός ο τρόπος σκέψης οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος, καθώς το παιδί αντιλαμβάνεται πως για να εμπνεύσει στους άλλους τα συναισθήματα για τα οποία διψάει, θα πρέπει να καταβάλει κάθε προσπάθεια να είναι πρώτο εκείνο. Εκτός από το ότι το παιδί θα χάσει την ευχαρίστηση που προσφέρει η κάθε δραστηριότητα προσπαθώντας με αγωνία για την απόλυτη επιτυχία, συχνά, οδηγείται σε μη ρεαλιστικούς στόχους, κάτι που είναι κατανοητό, καθώς δεν μπορούν όλοι να είναι πρώτοι και ο κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικές ικανότητες και ταλέντα, διαφορετικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.

Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς

Σε μια εποχή που η ικανότητα, η ταχύτητα, η δύναμη και η παραγωγικότητα προβάλλονται ως σημαντικές και απαραίτητες αξίες για την επιβίωση στον υλιστικό κόσμο μας και η μετριότητα περνά απαρατήρητη, συχνά και οι ίδιοι οι γονείς δυσκολευόμαστε να αποφύγουμε τις παγίδες που υποσκάπτουν την αυτοεκτίμηση και κατ’ επέκταση την αληθινή ευτυχία των παιδιών μας.

Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τόσο άμεσα όσο και έμμεσα τα παιδιά τους να αποκτήσουν υγιή αυτοεκτίμηση. Η αγάπη που δεν περνάει από την αξία και τις ικανότητες του παιδιού και η αποδοχή είναι τα πιο σημαντικά πράγματα που μπορούν να τους προσφέρουν. Η γνώμη τους έχει μεγάλη σημασία για τα μικρά παιδιά, οπότε οι γονείς θα πρέπει να είναι εκφραστικοί και γενναιόδωροι σε επαίνους. Πείτε σε κάθε ευκαιρία στο μικρό σας ότι το αγαπάτε ή ότι θεωρείτε όμορφη τη ζωγραφιά του ή ότι σας κάνει υπερήφανο. Εκφράστε την αγάπη σας με αγκαλιά και χάδι, κάθε φορά που ολοκληρώνει μια προσπάθεια, ανεξάρτητα από την επιτυχία ή όχι του παιδιού. Διδάξτε το να συνεχίζει να προσπαθεί χωρίς να απογοητεύεται, δείξτε του ότι τα λάθη είναι στο πρόγραμμα και δεν επηρεάζουν το πόσο το αγαπάτε. Δείξτε του ότι το εκτιμάτε ως πρόσωπο, ζητήστε τη γνώμη του και σεβαστείτε τις αποφάσεις του.

Μέσα από την ίδια τη ζωή σας μπορείτε να διδάξετε ότι ο κάθε άνθρωπος έχει αξία, χαρίσματα και μειονεκτήματα και πως ο καθένας αξίζει την εκτίμηση των άλλων. Μην ξεχνάτε ότι τα παιδιά αρχικά υιοθετούν το σύστημα αξιών που γνωρίζουν στην οικογένεια, άρα θα υιοθετήσουν τις αρχές που προβάλλετε κι εσείς.