Η νηπιακή και προσχολική ηλικία είναι καθοριστικές περίοδοι για τις βάσεις στη συμπεριφορά του παιδιού όσον αφορά τη διατροφή του. Ο ρόλος των γονιών, όσο και η συμπεριφορά γονιών και παιδιού, σε σχέση με τη βρεφική ηλικία που προηγήθηκε, διαφοροποιούνται σημαντικά.

Η νηπιακή ηλικία χαρακτηρίζεται από το μεγάλο αίσθημα αυτονομίας των παιδιών. Όσον αφορά τη διατροφή, θα πρέπει να ενισχύεται το αίσθημα της αυτονομίας σχετικά με την πρόσληψη τροφής.

Πιο συγκεκριμένα τα παιδιά της νηπιακής ηλικίας θα πρέπει:

• Να ενθαρρύνονται να τρώνε μόνα τους, ανεξάρτητα με την ακαταστασία που προκαλούν και τις κινητικές δεξιότητες που έχουν αποκτήσει.
• Να μπορούν να λένε «όχι» σε φαγητά.
• Να μπορούν να συνδυάζουν τροφές όπως εκείνα το αποφασίζουν χωρίς επίκριση για τις επιλογές τους.
• Να μπορούν ν’ αναζητούν από τα ντουλάπια.
• Να τρώνε φαγητό το οποίο παρουσιάζεται σε συγκεκριμένες ποσότητες προσαρμοσμένες για νήπια χωρίς να πιέζονται για να φάνε περισσότερο ή να «καθαρίσουν» το πιάτο.

Στην προσχολική ηλικία, αναπτύσσεται στο παιδί επιπλέον η τάση για πρωτοβουλία, συνεπώς ο τροφός θα πρέπει να αντιλαμβάνεται αυτή την ανάγκη και να μην υιοθετεί συμπεριφορές που να την αποκόπτουν δημιουργώντας έτσι στο παιδί έντονα συναισθήματα ενοχής.

Πιο συγκεκριμένα ο τροφός θα πρέπει:

• Να αποδέχεται την απόφαση του παιδιού να σταματήσει να τρώει όταν λέει «χόρτασα» και να μην το επικρίνει που δεν καθαρίζει το πιάτο του.
• Να ενθαρρύνει το παιδί να καθορίσει το πόσο θα φάει και αν θα δοκιμάσει μια νέα τροφή, χωρίς να δείχνει απογοήτευση όταν το παιδί αποδοκιμάζει κάποια τροφή.
• Να παρουσιάζει το φαγητό με τέτοιο τρόπο στο παιδί, ώστε να μπορεί να σερβίρεται μόνο του και να μπορεί να ορίσει την ποσότητα του φαγητού του στο πιάτο του.
• Να θεωρεί αναμενόμενο το «χάος» την ώρα του φαγητού και να μη μαλώνει ή επικρίνει το παιδί αν δε μπορεί να τα καταφέρει.
• Να αποφεύγει να βάζει παραπάνω τροφή στο πιάτο του παιδιού έτσι ώστε το παιδί να μη μπορεί να τη φάει και να αισθάνεται άβολα.

Προβλήματα που μπορεί να προκύψουν

Νεοφοβία

Πρόκειται για την άρνηση ή την αντίσταση του παιδιού να δοκιμάσει άγνωστα τρόφιμα. Έχει παρατηρηθεί πως εμφανίζεται σε παιδιά νηπιακής ή προσχολικής ηλικίας και μερικές φορές είναι κάτι που παρέρχεται. Παρόλα αυτά, είναι αρκετές οι περιπτώσεις που παραμένει και αποτελεί σημαντικό πρόβλημα.

Έρευνες έχουν δείξει πως η νεοφοβία πιθανώς σχετίζεται με το γεγονός ότι δε σερβίρονται συχνά καινούρια ή μη συνηθισμένα τρόφιμα στο οικογενειακό τραπέζι ή δεν δοκιμάζονται (μειωμένη παρότρυνση). Επίσης, έχει παρατηρηθεί πως παιδιά που έχουν νεοφοβία καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες κορεσμένου λίπους ενώ ταυτόχρονα υπάρχει μικρότερη ποικιλία στις διαιτητικές τους επιλογές.

Κάτι που επίσης φαίνεται από έρευνες είναι ότι οι γονείς των νεοφοβικών παιδιών συνήθως καταναλώνουν λιγότερα φρούτα και λαχανικά από τους γονείς των μη νεοφοβικών. Το γεγονός αυτό μπορεί ίσως να ενισχύσει και την άποψη ότι ο γονέας είναι πάντα το πρότυπο του παιδιού όσον αφορά τις διαιτητικές επιλογές.

Η νεοφοβία μπορεί να αποτελέσει σημαντικό πρόβλημα αφού το παιδί μπορεί να φτάσει σε επίπεδο μεγάλης επιλεκτικότητας με αποτέλεσμα να αποκλείει πληθώρα θρεπτικών συστατικών από τη διατροφή του, γι’ αυτό θα ήταν ίσως αναγκαίο να δοθεί έμφαση στις σωστές συνθήκες κάτω από τις οποίες λαμβάνει χώρα το οικογενειακό τραπέζι και να παραμεριστούν κάθε είδους «βίαιες» συμπεριφορές που πιθανώς «μπλοκάρουν» το παιδί.

Παχυσαρκία-Διαταραχές Λήψης Τροφής

Τα λανθασμένα γονεϊκά πρότυπα και οι λανθασμένες συμπεριφορές των γονιών, ή άλλων ατόμων που ασχολούνται με τη διατροφή των παιδιών, απέναντι στα παιδιά την ώρα του φαγητού, είναι αυτές που συχνά οδηγούν αργότερα σε προβλήματα παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας.

Μία πολύ βασική λανθασμένη κίνηση των γονέων απέναντι στα παιδιά είναι η πίεση να «καθαρίσουν» το πιάτο τους ή πίεση να καταναλώσουν περισσότερη ποσότητα από αυτή που τα χορταίνει, με αποτέλεσμα τα παιδιά να μη μαθαίνουν να «ακούν» το αίσθημα της πείνας και του κορεσμού τους. Κάτι τέτοιο, υποβοηθούμενο από τα γονίδια και σε συνδυασμό με μια σειρά άλλων μη υγιεινών συμπεριφορών όπως η καθιστική ζωή, μπορούν να οδηγήσουν σταδιακά στην παχυσαρκία.

Με ανάλογο τρόπο και κυρίως οι συμπεριφορές που μειώνουν την αυτοεκτίμηση του παιδιού μπορούν να οδηγήσουν ακόμα και σε προβλήματα διαταραχών λήψης τροφής στην εφηβεία, γεγονός που τη σημερινή εποχή λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις.

Λάμπρος Συντώσης,  Ph.D.
Καθηγητής Διατροφής - Διαιτολογίας Χαροκοπείου Πανεπιστημίου &
Ιατρικής Σχολής Washington University, USA
Επιστημονικός Διευθυντής Κέντρων Ρύθμισης Βάρους Family Fit
www.familyfit.gr

Ημερ/νία δημοσίευσης: 1 Φεβρουαρίου 2011