Αν νομίζετε ότι θα ψάξουμε να δούμε ποιός είναι ο «αρχηγός» στην οικογένεια ανάμεσα στον μπαμπά ή τη μαμά, στον άντρα ή τη γυναίκα, κάνετε λάθος! Θα ψάξουμε να δούμε, εάν κάποια λιλιπούτεια ανθρωπάκια, τα γλυκά παιδάκια σας, έχουν αναλάβει με το «έτσι θέλω» ή και με την ανοχή και την ενθάρρυνσή σας το ρόλο του αρχηγού στην οικογένεια!

Αν όλο αυτό σας φαίνεται υπερβολικό, θα σας περιγράψουμε δύο καθημερινές σκηνές, στις οποίες μπορεί να έχετε βρεθεί μάρτυρες ή και… πρωταγωνιστές! Μια οικογένεια βρίσκεται στην παιδική χαρά, τα παιδιά παίζουν και διασκεδάζουν, ενώ οι γονείς κάθονται σε ένα παγκάκι και μιλούν με άλλους γονείς που γνωρίζουν. Ξαφνικά, η μεγάλη κόρη, περίπου 5 χρονών, έρχεται και λέει επιτακτικά στη μαμά της «μαμά, πάμε να φύγουμε!». Η μαμά, αμέσως πετάγεται όρθια, διακόπτει τη συζήτηση με τη φίλη της στη μέση, λέγοντας «συγνώμη, καλή μου, η μικρή θέλει να φύγουμε», μαζεύει βιαστικά τις τσάντες και τα πράγματα, φωνάζει το μικρότερο αδερφάκι και με γρήγορες κινήσεις, όλη η οικογένεια συμμορφώνεται στην απόφαση και τη διαταγή του μικρού 5χρονου αρχηγού!

Μια άλλη σκηνή μπορεί να είναι η εξής: σας κάλεσε η φίλη σας για καφέ στο σπίτι, ενώ ο 7χρονος γιος της βλέπει το dvd του. Αφού φτιάξετε τον καφέ σας και πάτε να καθίσετε στο σαλόνι, ο μικρός λίγο πριν καθίσετε λέει απαιτητικά «μαμά, μην κάτσετε εδώ, με ενοχλείτε και δε μπορώ να ακούσω το dvd μου! πηγαίνετε σε ένα άλλο δωμάτιο, φύγετε από δω!». Η φίλη σας χωρίς να συζητήσει καν μια συμβιβαστική λύση (π.χ. να μιλάτε πιο σιγά ή να συνυπάρξετε) σας λέει υποταγμένη πως πρέπει να πάτε σε άλλο δωμάτιο ή στο μπαλκόνι, για να μην ενοχλείτε τον μικρό.

Μπορεί κανείς να σκεφτεί ή να ανακαλέσει στη μνήμη του πολλές παραλλαγές και παρόμοιες σκηνές, όπου οι επιθυμίες των μικρών γίνονται εντολές και διαταγές προς εκτέλεση από τους γονείς αμέσως και χωρίς δεύτερη κουβέντα!

Πράγματι, συμβαίνει μέσα στην οικογένεια να έχει αναλάβει ένα παιδί (ή και περισσότερα) το ρόλο του αρχηγού, που συχνά μπορεί να γίνεται και ένας μικρός δυνάστης! Οι γονείς συμμορφώνονται με όσα ζητούν τα παιδιά κι έτσι καταλήγει το πρόγραμμα και αρκετοί τρόποι λειτουργίας της οικογένειας καθορίζονται από τα ίδια τα παιδιά.

Θα σκεφτεί κανείς, μα γιατί οι γονείς έχουν δώσει τέτοια εξουσία στα παιδιά τους; Οι απαντήσεις μπορεί να είναι αρκετές. Οπωσδήποτε, δύο γενιές παλαιότερα, οι ισορροπίες ήταν πολύ διαφορετικές και τα «δικαιώματα» των παιδιών μέσα σε μια οικογένεια πολύ λιγότερα. Η υπερβολική ανάγκη να αναστρέψουν οι γονείς αυτή τη νοοτροπία ίσως έχει οδηγήσει να μη δημιουργούν πλέον ισότιμες σχέσεις με τα παιδιά, αλλά οι ισορροπίες να γέρνουν προς την κατεύθυνση όπου τα παιδιά παίρνουν περισσότερες πρωτοβουλίες, όπου οι γονείς θέλουν να κάνουν περισσότερα για τα παιδιά τους, αλλά ταυτόχρονα έχουν υποταχτεί στις συχνά υπερβολικές απαιτήσεις τους.

Οι τύψεις ότι δεν αφιερώνουν αρκετό χρόνο στα παιδιά τους, η απροθυμία να μπουν σε συγκρούσεις με τα παιδιά ώστε να γίνουν σαφή τα όρια, η ανάγκη να τους θεωρούν τα παιδιά «καλούς γονείς» και η επιθυμία τους να αποφύγουν τη γκρίνια των παιδιών που θα ακολουθήσει τον αντίλογο, οδηγούν αρκετούς γονείς να παραδίδουν «άνευ όρων» την αρχηγία στα παιδιά τους.

Η αρχηγία του παιδιού «βλάπτει» όλη την οικογένεια

• Τα παιδιά σας δεν κατανοούν ότι τους παραχωρείτε την εξουσία σε κάποιους τομείς και όχι σε όλους. Αντίθετα, θεωρούν την υποταγή σας καθολική και θα απαιτούν τα πάντα να γίνονται όπως θέλουν.
• Οι γονείς που εφαρμόζουν αυτό το σύστημα, στο οποίο μπήκαν ίσως και χωρίς να το καταλάβουν καλά καλά, καταλήγουν να έχουν μεγάλη κούραση προσπαθώντας να πραγματοποιήσουν όλες τις επιθυμίες των παιδιών τους και τελικά εξαντλούνται σωματικά και ψυχικά, αφού βλέπουν ότι δεν υπάρχει κατανόηση και σεβασμός στις δικές τους ανάγκες και στον δικό τους προσωπικό χώρο και χρόνο.
• Όταν υπάρχουν κι άλλα παιδιά στην οικογένεια, ιδιαίτερα όταν είναι πιο χαμηλών τόνων,  οι γονείς τα υποχρεώνουν με αυτόν τον τρόπο έμμεσα να υποταχθούν κι εκείνα στο δυναμικό αδερφάκι τους, γεγονός που επηρεάζει αρκετά την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και την υγιή σχέση με τα αδέρφια τους και τους γονείς τους. Όταν υπάρχει κι άλλο δυναμικό αδερφάκι και αρχίζει μια διαμάχη για την «αρχηγία» με την ανοχή των γονιών, η κατάσταση φυσικά γίνεται ιδιαίτερα δύσκολη.
• Όσο περισσότερο διαρκεί αυτό το σχήμα στην οικογένεια, τόσο πιο δύσκολο και επώδυνο θα είναι να επανέλθουν οι ισορροπίες όταν οι γονείς διαπιστώσουν τι πράγματι συμβαίνει, όταν δεν αντέχουν περισσότερο να το υπηρετούν ή όταν για οποιοδήποτε λόγο αποφασίσουν να το διορθώσουν.

Η αρχηγία «βλάπτει» το παιδί σας

Χρειάζεται να πούμε ότι μεγαλώνετε έναν μικρό δυνάστη; Το παιδί σας θα θεωρεί πως στο περιβάλλον που θα ζει ακόμη και όσο μεγαλώνει ή γίνει ενήλικος, όλοι γύρω του, οι συμμαθητές του, οι φίλοι του, οι συνάδελφοί του και ο/η σύντροφός του θα έχουν τον δικό σας ρόλο, δηλαδή να ικανοποιούν τις απαιτήσεις του. Είναι σαφές ότι αυτό θα το φέρει σε πολύ δύσκολη θέση, αφού οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα έχουν την πρόθεση να κάνουν ό,τι εσείς και θα αντιμετωπίσει προβλήματα στις διαπροσωπικές του σχέσεις και αρκετές απογοητεύσεις.

Πρέπει να γνωρίζετε ότι τα παιδιά νιώθουν ασφάλεια όταν οι γονείς θέτουν όρια.Όσο χαρούμενο κι αν δείχνει το παιδί σας και όσο κι αν φαίνεται ότι απολαμβάνει την προνομιούχα θέση του, η αλήθεια είναι ότι αυτή είναι μια επιφανειακή ικανοποίηση. Οι ψυχολόγοι έχουν την άποψη ότι τα παιδιά νιώθουν πραγματική ασφάλεια και σεβασμό προς τους γονείς, όταν οι γονείς θέτουν όρια και δείχνουν ότι ξέρουν τι κάνουν.

Μελετήστε τι συμβαίνει στην οικογένειά σας

Παρατηρήστε πώς λειτουργείτε στην οικογένειά σας και δώστε σημασία στο τι γίνεται συνέχεια, και όχι αποσπασματικά. Μαθαίνουν τα παιδιά όσο μεγαλώνουν να σέβονται τις ανάγκες και τις επιθυμίες και των άλλων μελών; Είναι όλα τα μέλη ισότιμα; Τα παιδιά σέβονται τον δικό σας χώρο και χρόνο, όπως και των αδερφών τους; Αντιμετωπίζετε όλα τα παιδιά σας με τον ίδιο δίκαιο τρόπο;

Αν αναρωτιέστε αν λειτουργείτε σωστά ή όχι, οπωσδήποτε ένα μωρό που κουράστηκε θα σας οδηγήσει να φύγετε νωρίς από μια γιορτή, αλλά εάν φεύγετε πάντοτε μόλις το 3χρονο μικρό σας δώσει το σύνθημα και δεν μπορεί να περιμένει ούτε ένα λεπτό, μάλλον βαδίζετε σε λάθος δρόμο.

Θυμηθείτε πως η ισοτιμία και ο σεβασμός είναι κάτι που πρέπει να δείχνουν όλοι προς όλους και πως ο χώρος της οικογένειας δεν είναι χώρος επιβολής αρχηγίας, αλλά πρέπει να αφήνει να αναπτύσσονται ελεύθερα οι νέες προσωπικότητες των παιδιών, ενώ ταυτόχρονα οι γονείς θέτουν τα λογικά όρια στα πλαίσια της διαπαιδαγώγησης.

Αν νιώθετε ότι έχετε χάσει το παιχνίδι, μην το βάζετε κάτω. Θα χρειαστεί να κερδίσετε το χαμένο έδαφος σιγά-σιγά με προσεκτικές και σταδιακές αλλαγές. Σκεφτείτε πως ό,τι κάνετε το κάνετε για το καλό όλης της οικογένειας και ιδιαίτερα του παιδιού σας.

Ημερ/νία δημοσίευσης: 17 Οκτωβρίου 2011